Om te beginnen wil ik de organisatoren van het Euwe Stimulans toernooi in Arnhem bedanken voor de gelegenheid om nog eens in Nederland te spelen. Voor het laatst gebeurde dit in 1983 - bijna een kwart eeuw geleden - dus het was inderdaad de hoogste tijd dat ik opnieuw werd uitgenodigd! Het is voor mij een genoegen en een eer om in een toernooi te spelen ter herinnering aan dr. Max Euwe, voormalig wereldkampioen en FIDE-president. Het heeft mij veel steun gegeven dat hij actief bleef op het gebied van FIDE-aangelegenheden nadat ik hem als president was opgevolgd. Ik heb het zeer gewaardeerd om uit zijn ruime ervaring en wijsheid te hebben kunnen putten. Hij was een warme en voorkomende persoonlijkheid, die altijd bereid was om je te helpen - telkens als een subtiel advies gewenst was - hij was werkelijk een buitengewoon Ambassadeur voor het schaken.

De organisatie heeft gehandeld in lijn met de visie van dr. Euwe - door spelers van verschillende generaties en uit alle hoeken van de wereld uit te nodigen. Daardoor heeft het toernooi een interessante samenstelling van jonge talentvolle spelers en meer geroutineerde strijders op de 64 velden. Het doet me veel genoegen om onder hen Nona Gaprindashvili te zien, de vroegere wereldkampioen bij de vrouwen, die ik voor het eerst aan het bord trof in het internationale toernooi in Reykjavík in 1964. In mijn herinnering staat stevig gegrift hoeveel belangstelling haar deelname in IJslandse schaakkringen opwekte, omdat het de eerste keer was dat een vrouw daar aan zo’n sterk schaaktoernooi deelnam. De IJslandse schaakfans waren nieuwsgierig om te zien of Nona echt op hetzelfde niveau kon spelen als mannen, en zij liet daar geen twijfel over bestaan. Het was voor velen toen een echte openbaring - terwijl dit nu een vrij normale gebeurtenis is - zo is in de afgelopen jaren wel bewezen.

En dan zijn er de oldtimers zoals ikzelf en mijn al jarenlange goede collega Oscar Panno uit Argentinië. Onvermijdelijk roept zijn naam bij mij herinneringen op aan onze eerste ontmoeting, in het jeugdwereldkampioenschap in Kopenhagen 1953, toen we jong en gedreven waren om naar grote hoogte te stijgen. We kwalificeerden ons beiden voor de finalegroep met acht spelers. Onze partij in de eerste ronde werd na een wild tijdnoodgevecht gewonnen door Panno. Panno deelde de eerste plaats met Klaus Darga uit West-Duitsland, maar hij werd reglementair tot winnaar uitgeroepen en werd zodoende de tweede wereldjeugdkampioen. Ik moest me tevreden stellen met een gedeelde derde/vierde plaats. Het is interessant te vermelden dat alle finalisten in dit toernooi bekende spelers werden; de anderen waren Borislav Ivkov uit Joegoslavië, winnaar van het eerste wereldjeugdkampioenschap te Birmingham 1951, Bent Larsen uit Denemarken, Jonathan Penrose uit Engeland, James Sherwin uit de Verenigde Staten en Dieter Keller uit Zwitserland.

Een aantal jonge schakers die langzamerhand naam maakten in de naoorlogse jaren. Opmerkelijk is echter de totale afwezigheid van spelers uit de Sovjet Unie en andere Oost-Europese landen - met uitzondering van Joegoslavië - op deze lijst. Natuurlijk hebben wij, jong en sportief als we waren, ons afgevraagd waarom. Wat was de oorzaak hiervan? In eerste instantie zou men waarschijnlijk aannemen dat er een incident was gebeurd dat de gespannen verhouding tussen het oosten en het westen in de naoorlogse jaren had verergerd, maar dit was niet het geval. De echte reden was een intern probleem in het Socialistisch Domein. Namelijk, op dit kruispunt van de geschiedenis weigerde Joegoslavië een aan de Sovjet Unie ondergeschikte rol te spelen. Daarom werd een vergeldingsactie op touw gezet om Joegoslavische autoriteiten de ernst van hun houding duidelijk te maken. Blijkbaar werden alle middelen ingezet, zoals in dit geval door te proberen de deelname van Joegoslavië in internationale sportevenementen te voorkomen. De Schaakfederatie van de Sovjet Unie had zondermeer duidelijk gemaakt dat als een speler uit Joegoslavië werd toegestaan deel te nemen in het jeugdwereldkampioenschap in Kopenhagen 1953, alle deelnemers uit het Oostblok zouden worden teruggetrokken. Joegoslavië, de FIDE en de organisatoren weigerden te buigen voor deze eisen. Dus Borislav Ivkov speelde en de spelers van het Oostblok trokken zich terug. In feite was ditzelfde al gebeurd bij het wereldjeugdkampioenschap in Birmingham 1951. De Olympiade in Dubrovnik 1950 werd ook door het Oostblok geboycot. Het is interessant dat zo’n actie nooit werd ondernomen met betrekking tot de cyclus van het individuele wereldkampioenschap. Daarbij was het klaarblijkelijk te problematisch en riskant.

Dat was de politiek van Gisteren! Vandaag de dag gaat het om hele andere zaken.

Tweelingcombinaties

Toen ik laatst een aantal recente partijen van Oscar Panno doorspeelde, stuitte ik op een interessant slot van zijn partij tegen de computer Shredder 7, in Buenos Aires 2003, dat me heel bekend voorkwam. Panno had goed gespeeld in deze partij maar werd op het eind slachtoffer van een tricky combinatie. Ogenblikkelijk viel het mij op dat deze combinatie in feite identiek was aan een combinatie in één van mijn eigen partijen, die 25 jaar geleden werd gespeeld - in Las Palmas 1978 - tegen Orestes Rodriguez uit Peru. Dit type combinatie is zeldzaam en is bij mijn beste weten tot nu toe alleen in deze twee partijen voorgekomen. Natuurlijk mag men mij corrigeren als dit niet het geval is.

Ik denk dat het de moeite waard is deze twee partijen te laten zien. Eerst zien we de stelling in de partij Shredder 7 tegen Panno na de laatste zet van zwart, 42. ...Td7.

 

43. Dg7+!.

Daarna zien we de partij Rodriguez – Ólafsson en de stelling na de laatste zet van wit 26. Tg1.

26. Dg2+!.     De volledige partij.